تاريخچه ي كيش

آشنايي با جاذبه‌هاي گردشگري جزيره كيش

مشخصاتي كه وي ارايه مي‌دهد با مشخصات جزيره كيش انطباق دارد. به طوريكه نيارخوس مي‌نويسد در اين جزيره بوستان‌ها و نخلستان‌هاي فراواني وجود داشته است. در دوره هخامنشيان، كيش مركز عمده صيد مرواريد بين‌النهرين و هندوستان بود و بازرگانان بزرگ دنيا به اين جزيره رفت و آمد داشتند.

دوران عظمت و شكوفايي تاريخ كيش از قرن چهارم هجري، پس از وقوع زلزله در سيراف آغاز شد. پس از آن كه بندر سيراف از رونق افتاد تورانشاه به كمك حكام محلي بني‌قيصر در اين جزيره بندرگاهي ايجاد كرد و به عمران و آباداني آن همت گماشت و كيش را به مركز عمده بازرگاني خليج‌فارس تبديل نمود.

در دوره اتابكان‌فارس اهميت كيش به حدي بود كه والي خليج‌فارس در اين جزيره سكونت داشت و برتمام جزاير خليج‌فارس و درياي عمان حكومت مي‌كرد. طبق نوشته هاي سياحان و تاريخ نويسان، در اين دوره درآمد كيش بابت عشريه كشتي‌هاي تجاري مبالغ بسيار قابل توجهي بوده است.

از شواهد و قراين چنين پيداست كه در عصر غزنويان، سلجوقيان، خوارزمشاهيان و مغول جزيره كيش در اوج شكوفايي و رونق و مركز بازرگاني خليج‌فارس بوده است. مورخيني نظير قزويني، فضل‌الله بن‌عبدالله شيرازي، ابن بطوطه و حمدالله مستوفي كه در اين دوره از كيش ديدن كرده‌اند همگي از عظمت، آباداني و زيبايي كيش سخن گفته‌اند. بنابر نوشته‌هاي مورخين، نام كيش در دوره ايخانيان مغول پيوسته با اسامي ولايات معتبري چون بغداد، شيراز، بحرين و هندوستان آورده مي‌شده و پيوسته پيشوند دولتخانه قبل از عنوان كيش ذكر مي‌شده است. علاوه بر اين، ويرانه‌هاي به جا مانده از شهر حريره در قسمت شمال جزيره نيز از عظمت جزيره كيش در آن دوران حكايت مي‌كند.

اهميت استراتژيك كشور ما به عنوان شاهراه ارتباطي شرق و غرب و نيز موقعيت ويژه كيش در خليج‌فارس همواره مورد توجه كشورهاي ديگر بوده است. تحولات اقتصادي اروپا در سده‌هاي پانزدهم و شانزدهم ميلادي، اروپايي‌ها و از جمله پرتغالي‌ها را متوجه بازارهاي مشرق زمين نمود. در اوايل قرن شانزدهم ميلادي پرتغالي‌ها به منظور تسلط بر بازارهاي تجاري هندوستان، عربستان و ايران و با هدف گسترش قلمرو مستعمراتي خويش كشتي‌هاي جنگي و بازرگاني خود را به اقيانوس هند گسيل داشتند.

جزيره كيش

در سال ۱۹۱۲ هجري برابر با ۱۵۰۶ ميلادي آلفونس آلبوكرك درياسالار مستعمره جوي پرتغالي با ناوگاني شامل ۱۴ ناو جنگي درياي عمان و خليج‌فارس را درنورديد و پس از آن كه مسقط و چند بندر ديگر را به آتش كشيد در برابر شهر هرمزلنگه انداخت و از امير هرمز و كيش خواست كه خود را تسليم و از شاه پرتغال اطاعت نمايد. اين درخواست پذيرفته نشد و پرتغالي‌ها هرمز و گمبرون را را تصرف كردند، سرنوشت كيش دگرگون شد و عصر انزوا و سكون آغاز گرديد.

علت اين امر اين بود كه اهميت استراتژيك جزيره هرمز به واسطه قرار داشتن بر دهانه خليج‌فارس از نظر پرتغالي‌ها به مراتب بيشتر از جزاير داخل خليج‌فارس و از جمله جزيره كيش بود و هرمز مي‌توانست وظيفه دفاع در مقابل يورش و مهاجمين ديگر را به شايستگي انجام دهد.

پرتغالي‌ها تا دوره صفويه در كيش حضور داشتند و متاسفانه جز غارت و ويراني اثر ديگري از خود بر جاي نگذاشتند، تا اين كه بالاخره شاه عباس صفوي پس از فارغ شدن از جنگ عثماني‌ها‌ به آزاد ساختن بحرين، هرمز و كيش از تسلط بيگانگان همت گماشت.

با اين همه هنگامي كه در دهه سوم قرن هفدهم ميلادي جزيره هرمز و ديگر جزاير و بنادر ايراني خليج فارس، به ايران بازگشت، نه تنها از اهميت كيش بلكه حتي از اهميت جزيره هرمز نيز كاسته شد و جاي آن را موقعيت جغرافيايي واقتصادي قابل توجه بندر جديد التاسيس عباس گرفت. در اين دوران كيش جزيره‌اي نيمه متروك و منزوي بود و حتي در دوره‌هايي به جايگاه دزدان دريايي خليج‌فارس بدل شد.

كيش در دوران ناصرالدين شاه به عنوان تيول به قوام الملك شيرازي – يكي از ايل سالاران متنفذ فارس واگذار شد و او نيز آن را با مبلغ ۲۵۰۰۰ تومان به محمدرضا خان سطوت الممالك بستكي حاكم لنگه فروخت. جزيره كيش تا دوره پهلوي چندين بار خريد و فروش شد تا اين كه در سال ۱۳۴۰ خورشيدي دكتر منوچهر اقبال، اين جزيره را به مبلغ ۹ ميليون ريال از ورثه محمدرضا‌خان سطوت الممالك بستكي خريداري كرد.

در سال ۱۳۴۹ جزيره كيش مورد بازديد هيات‌هاي كارشناسي ايران و آمريكا قرار گرفت و با توجه به موقعيت جغرافيايي و استراتژيكي مناسب، به عنوان يك مركز بين المللي توريستي – تجاري مورد توجه قرار گرفت. به منظور جلب جهانگردان به اين جزيره و تامين آسايش و رفاه آنان، در مهر ۱۳۵۱ سازمان عمران كيش به ثبت رسيد. سازمان عمران كيش طرح منطقه توريستي جزيره كيش را با الگو قراردادن جزاير هاوايي و كرانه‌هاي جنوبي درياي مدينترانه، با هزينه زيادي آغاز كرد و تا پيش از انقلاب فاز اول آن را به همراه بخشي از فاز دوم به اجرا درآورد. با پيروزي انقلاب اسلامي روند فعاليت‌هاي سازمان عمران متوقف شد.

در اسفند ماه ۱۳۵۸ شوراي انقلاب از حقوق و عوارض گمرگي در جزيره كيش عملا سرفصل جديدي را در جهت شروع فعاليت‌هاي تجاري و رونق منطقه محروم جنوب كشور گشود. اما مشكلات سال‌هاي پس از انقلاب موجب شد كه اين لايحه قانوني تا سال‌ها به اجرا در نيايد. تا اين كه در تير ۱۳۶۸ هيات وزيران در خصوص ورود و خروج كالا و نيز صادرات مجدد و توليد براي صادرات، جزيره كيش را به عنوان منطقه كاملا آزاد تجاري – صنعتي ثبت و اعلام كرد و از اين تاريخ به بعد فعاليت‌هاي اقتصادي مجددا در جزيره كيش شروع شد.

بالاخره در سال ۱۳۷۱ با تاسيس سازمان منطقه آزاد كيش اين جزيره جاني تازه گرفت و دوران توسعه سريع كيش آغاز شد.

براي آناني كه در جست وجوي بقايايي از تاريخ كهنسال كشور ما هستند، براي دوستداران دريا، خشكي، طلوع و غروب، كيش حرفي براي گفتن دارد.

بيشتر بدانيد

كيش در قرن‌هاي پنجم تا هفتم هجري در اوج آباداني و رونق بوده است. علاوه بر شهادت مورخين و سياحان ايراني و عرب، وجود بقاياي شهر تاريخي حريره گواه بر اين است كه كيش در دوره‌هاي ايلخانيان، تيموريان و اتابكان پارس، جزيره‌اي آباد، شهري زيبا و يكي از مراكز عمده تجاري منطقه بوده است.